"Αχ Μικρασία! -- ΣΥΛΛΗ, Η ΓΗ ΤΩΝ ΓΟΝΙΩΝ ΜΑΣ"

Έξω από τη Σύλλη, ήτανε τα τσάγια -- βουνά απ' όπου έτρεχαν νερά, καταρράχτες... (τσάγια, εξηγεί ο πατέρας, είναι λέξη τουρκική, που σημαίνει ποτάμια). Ήταν, λοιπόν, μια αγαπημένη μας διασκέδαση, να πάμε στα τσάγια. Παίρναμε τους μεζέδες μας και το ρακί -- ντόπιο ρακί που τό' φτιαχνε η κάθε Συλλαίικη οικογένεια και υπήρχε άφθονο -- το βάζαμε μέσα στα παγωμένα νερά πού' τρεχαν γύρω για να δροσίσει κι αρχίζαμε την κουβέντα που δεν ήταν άλλη, παρά ο εθνικός μας πόθος^ είχαμε έντονο εθνικό φρόνημα ... ακοίμητη εθνική συνείδηση ... σίγουρη αίσθηση καταγωγής μας απ' τους αρχαίους Έλληνες και τους Βυζαντινούς... Πιστεύαμε στην αναβίωση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, να γίνουμε δηλαδή πάλι κύριοι στο σπίτι μας, στον τόπο μας... μ' αυτές τις κουβέντες πιάναμε και το τραγούδι...

Αυτά τα άκουσε η συγγραφέας, Ναυσικά Ιεσσαί Κασιμάτη, από τον Συλλαίο πατέρα της Ιωάννη Ιεσσαί (1890-1987), δημοδιδάσκαλο Ικονίου (1908-1914) και μετέπειτα Δραπετσώνας, και μετέφερε αυτούσια (σελ. 27-28) στο πρόσφατα εκδοθέν βιβλίο της (ΑΡΜΟΣ, 2018). Αμέσως μάλιστα μετά το παραπάνω απόσπασμα παρατίθεται αυτούσιο ένα από τα πατριωτικά τραγούδια που τραγουδιόντουσαν στα τσάγια, το "Νά' μουν πουλί να πέταγα" από τον ΤΥΡΤΑΙΟ (1907) του Ιωάννη Σακκελαριάδη. Όλα αυτά ταυτόχρονα με τις πολύ καλές σχέσεις με τους εντόπιους Τούρκους, που κατά μία μάλιστα μαρτυρία -- του θείου της συγγραφέως Λεόντιου, αδελφού της επίσης Συλλαίας μητέρας της Ιωάννας Χατζηαρσλάνογλου (1898-2001) "εύχονταν να νικήσουν οι Έλληνες και όχι ο Κεμάλ" (σελ. 223).

Το βιβλίο είναι ολοζώντανο και εξαιρετικά καλογραμμένο, βασιζόμενο σε γραπτές και προφορικές μαρτυρίες των γονέων της συγγραφέως αλλά και άλλων συγγενών (όπως του ανηψιού του πατέρα της Ιορδάνη Τσιμπουκτσή). Συμπεριλαμβάνει επίσης ανέκδοτη αυτοβιογραφία του πατέρα της (σελ. 235-336), με συναρπαστικούς αντίλαλους της Ελληνικής Επανάστασης (241-243) και της Τουρκο-Αιγυπτιακής σύγκρουσης (246-247). Η συγγραφέας χειρίζεται εξίσου άνετα θέματα Ιστορίας και καθημερινής ζωής, και σίγουρα προσθέτει σημαντικές πληροφορίες στα όσα ήδη γνωρίζαμε για την Σύλλη. Για μένα η πιο σημαντική καινούργια πληροφορία ήταν η αρκετά λεπτομερής εξιστόρηση (σελ. 182-187) των αποστολών των Συλλαίων μαστόρων που αναχωρούσαν μετά το Πάσχα από την Σύλλη και επέστρεφαν "αρχές τ' Οκτώβρη" καθώς "τ' άη Δημητριού, το χιόνι τά' χε σκεπάσει όλα" ... έχοντας προηγουμένως επισκεφθεί γύρω στα τριάντα Τουρκοχώρια 'γύρω' από την Σύλλη για διάφορες εργασίες, φιλοξενούμενοι σε Τουρκικά σπίτια (όπου "τους έφτιαχναν τα καλύτερα φαγητά", και "τους έστρωναν τα καλύτερα στρώματα και παπλώματα"). [Στα χωριά αυτά υπήρχαν νωπές μνήμες από ονόματα όπως "Γεώργη ογλού Μεμέτ", "Νικόλα ογλού Αχμέτ" (σελ. 61).]

Η γιορτή του αγίου Χαρίτωνα (28/9), ήταν μια από τις μεγαλύτερες της Σύλλης, λέει ο Ιορδάνης. Δυο μέρες πριν, άρχιζαν τ' αμάξια να φέρνουν κόσμο από την Κόνια και τη Σύλλη. Πολλοί από τη Σύλλη έρχονταν πεζοί, φέρνοντας στον ώμο τα ψάθινα καλάθια τους, πλεγμένα από τους Τούρκους με καλάμια και κλαδιά από κλαίουσες και λυγαριές κι ήσαν γεμάτα προμήθειες. Αυτοί που έρχονταν από τη Σύλλη, θά' πρεπε να κατεβούν ως κάτω στο μοναστήρι με τα σκαλοπάτια, ενώ όσοι έρχονταν από την Κόνια με αμάξια, ο δρόμος τους πήγαινε ως κάτω στο μοναστήρι κι εκεί υπήρχαν σταύλοι για τα ζώα, κελλιά και διάφοροι άλλοι χώροι. Η εκκλησιά ήταν σκαμμένη στο βουνό και η γιορτή βαστούσε δυο μέρες. Βγαίνοντας από το μοναστήρι, αν πάρουμε το δρόμο που έρχονται τ' αμάξια από την Κόνια, αυτό το σημείο είναι περίπου η μέση του δρόμου Κόνιας - Σύλλης. [σελ. 96, κεφ. "Οι μαχαλάδες της Σύλλης" (σελ. 75-102)]

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια είναι "Η ζωή στο πατρικό της μάννας" (σελ. 119-176), με άφθονες πληροφορίες για την μαγειρική και την διασκέδαση της Σύλλης. Εκεί διαβάζουμε πως "οι γονείς δυο με έξι παιδιά, ο αδελφός του πατέρα με τη γυναίκα του, επίσης με έξι παιδιά, οι γονείς τους και η αδελφή τους, μια μεγαλοκοπέλλα ελεύθερη" (σελ. 145) χρειάζονταν, κάθε Σεπτέμβρη, έξι αρνιά και δυο αγελάδες, "για να περάσουν τις ατέλειωτες μέρες του χειμώνα με το κρέας τους" (σελ. 127). Συντροφιά τα χειμωνιάτικα βράδια τούς κρατούσαν ιστορίες του Ναστρεδίν Χότζα -- η συγγραφέας παραθέτει φωτοτυπία του εξώφυλλου (ΕΚΔΟΣΙΣ ΠΛΗΡΕΣΤΑΤΗ ΤΩΝ ΑΣΤΕΙΩΝ ΤΟΥ ΝΑΣΡ-ΕΔΔΙΝ-ΧΟΤΖΑ) βιβλίου που έφεραν από την Σύλλη -- και άλλα παραμύθια (όπως της "Χρυσής Ντουλάμπας", σελ. 137-142) και του "κόκκορα (σελ. 143-144) ... που διηγούνταν πολύ όμορφα, στα Τουρκικά, ο γείτονας τους ο Δανιήλ. [Αναζητείται ακόμη το ωραιότερο όλων παραμύθι, ο "Σαπατούρνταης" του θείου Λεόντιου, που όμως ... "όλοι το θυμόμαστε μέσες, άκρες και κανείς μας ατόφιο για να το καταγράψουμε"...] Ο απαραίτητος καφές έρχονταν σε πράσινους κόκκους από την Γιάφα που "καβούρντιζαν σε ειδική συσκευή φτιαγμένη από Συλλαίους σιδηρουργούς κι ύστερα τους άλεθαν σε μπακιρένιους μύλους ή ξύλινους πού' παιρναν μεγαλύτερη ποσότητα κι άλεθαν πιο εύκολα" (σελ. 158).

Ο λόγος της μάννας, πάλι για τα σινί. Εκτός από το σινί των 15 ατόμων που εξυπηρετούσε καθημερινά την οικογένεια, υπήρχε και μεγαλύτερο σινί των 25 ατόμων. Τεράστιο σινί ... έπιανε όλο το δωμάτιο. Τόσο μεγάλο σινί, συνεχίζει η μάννα, δεν υπήρχε άλλο στην περιοχή και δεν θυμάμαι, από που και πως το είχε φέρει ο πατέρας μου... Έρχονταν οι γείτονες μας -- αν είχαν γάμο ή γιορτή -- και τό' παιρναν. Τρεις, τέσσερεις άντρες έπρεπε να το κρατούν, για να το μεταφέρουν. [σελ. 149]

Ανάμεσα στις διάφορες ιστορικές αναφορές της συγγραφέως ξεχωρίζει αυτή στο βιβλίο "Πόσοι και ποιοι οι κάτοικοι της Μικράς Ασίας μετά την ανταλλαγήν" του Κωνσταντίνου Λαμέρα (1929), όπου διαβάζουμε (σελ. 215) ότι ήδη από το 1908 το σύνθημα της Γαλλικής Επανάστασης "Ελευθερία Ισότης Αδελφότης" που επιχείρησαν να υιοθετήσουν οι Νεότουρκοι αντικαταστάθηκε, κατά γενική απαίτηση και λαϊκή εξέγερση, από το "Ελευθερία Ισότης Δικαιοσύνη" ("Αδαλέτ" αντί "Ουχουβέτ")! Και πράγματι, ενώ οι σχέσεις των Ελλήνων της Σύλλης με τους εντόπιους Τούρκους περιγράφονται γενικά ως καλές (όπως άλλωστε και στα βιβλία των Τάκη Σαλκιτζόγλου και Νέλλης Μελίδου-Κεφαλά), ο ίδιος ο πατέρας της συγγραφέως γράφει ότι τα Τουρκόπουλα δεν έπαιζαν με τα Ελληνόπουλα (σελ. 117), και δεν τα συγχωρούσαν για την καταγωγή τους ("ακόμα, βρε γκιαούρη, μιλάς ελληνικά;" -- σελ. 122). [Ας σημειωθεί εδώ ότι ο Ιωάννης Ιεσσαί ήταν ο πρώτος δάσκαλος που τόλμησε να διδάξει Ελληνική Ιστορία στο Ικόνιο (σελ. 271-273), ενώ επιστρατεύτηκε (και ουσιαστικά απολύθηκε) λόγω διακριτικής αποθάρρυνσης χρήσης της Τουρκικής από τα Ελληνόπουλα (σελ. 280-283).]

Όλη τη μέρα της Λαμπρής, οι Συλλαίοι έριχναν γιορταστικές μπιστολιές, παρόλο που αυτό δεν άρεσε, βέβαια, στους Τούρκους. Οι πανηγυρικές μπιστολιές, ξεκινούσαν από την ώρα της Ανάστασης. Στη Σύλλη, λέει ο πατέρας, είχαμε για χωροφύλακα, έναν μαύρο από τα μέρη της Αιγύπτου, Σιδερή τον έλεγαν, που έτρεχε ολημερίς να βρει ποιοι έριχναν τις μπιστολιές, μα ποτέ δεν έβρισκε κανέναν. Όλη μέρα τραγουδούσαμε, ρίχναμε τουφεκιές, κάναμε ό,τι θέλαμε, δεν τους υπολογίζαμε, τα χρόνια εκείνα τους Τούρκους, λέει και η μάννα μας. [σελ. 182, κεφ. "Οι γιορτές στη Σύλλη και άλλα τινά" (σελ. 177-192)]

[Review of Nafsika Iessai Kasimati's "Oh, Asia Minor -- SILLE, LAND OF OUR PARENTS", published by ARMOS in Fall 2018 and based on oral and written testimonies by her parents, notably Ioannis Iessai (school teacher in Konya 1908-1914), and other relatives.]

Νέα Καρβάλη -- 22-4-2018

Ανάμεσα στα εκθέματα που είδαν οι Συλλαίοι κατά την επίσκεψη μας στην Στέγη Πολιτισμού Νέας Καρβάλης (22 Απριλίου 2018) ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίαζε η ακόλουθη 'προμετωπίδα':

Η 'προμετωπίδα' αυτή, δωρεά του αείμνηστου Μιχάλη Χριστοφορίδη, τοποθετημένη πάνω από την είσοδο μιας από τις αίθουσες του 'Μουσείου Καππαδοκίας' -- Στέγη Πολιτισμού Νέας Καρβάλης, που με τόσο μεράκι έστησε ο Καπλάνης Ιωσηφίδης με τους συνεργάτες του -- βασίζεται σε κείμενο του φιλόλογου Δημήτρη Αθανασιάδη (γραμμένο το 2002, πριν δηλαδή από την έκδοση των βιβλίων του Τάκη Σαλκιτζόγλου και της Νέλλης Μελίδου-Κεφαλά) και παρατίθεται παρακάτω:

Έξι (6 χιλιομ.) βορειοδυτικά του Ικονίου, κατά μήκος μιας κοιλάδας με κατεύθυνση από νοτιοανατολικά προς βορειοδυτικά και σε υψομ. 1100 μ. βρίσκεται κτισμένη η κωμόπολη Σίλλη. Σύμφωνα με την παράδοση στη Σίλλη είχαν μεταναστεύσει Έλληνες (7 οικογ. από τη Λακωνία) και κατ' άλλους από κατοίκους και χωριά της Λυκαονίας επί των ημερών του Σουλτάνου Αλαεδίν (13ος αι). Οι Έλληνες της Σίλλης μιλούσαν την Ελληνική. Το 1915 η Σίλλη είχε 1500 οικογ. από τις οποίες οι 900 περ. ήταν Ελληνικές. Το 1818-1819 πολλοί κάτοικοι της Σίλλης μετεγκαταστάθηκαν ως έμποροι και φοροεισπράκτορες του Τουρκικού κράτους σε διάφορες πόλεις της Τουρκίας (Ικόνιο, Νίγδη, Σμύρνη, Κων/νούπολη κ.α.). Το 1916 το Ικόνιο είχε 600 οικογ. από τις οποίες οι 400 κατάγονταν από τη Σίλλη. Εξ αιτίας της μεγάλης οικον. ευημερίας και ακμής της Σίλλης πολλοί κάτοικοι της κωμόπολης εξόδευσαν μεγάλα πλούτη για να κτίσουν μέσα στην χαράδρα ιδιωτικά κτίρια πολυδάπανα. Πριν από την ανταλλαγή οι Έλληνες ήταν περίπου 2.500-3.000. Οι κάτοικοι της Σίλλης ησχολούντο με το εμπόριο, την γεωργία και την ταπητουργία. Η οικογ. Βαγιανού είχε, σύμφωνα με την πληροφορία του κ. Μιχ. Χριστοφορίδη, 60-100 αργαλειούς (Ντεζιάκια). Περίφημα ήταν τα χαλιά της Σίλλης τα οποία στέλνανε στην Αμερική μέσω των εμπορικών αντιπροσωπειών της Κωνσταντινούπολης. Πολλοί επίσης ησχολήθηκαν με τους σιδηροδρόμους ως κρατικοί υπάλληλοι. Ο Αγιαννίδης έφτασε σε υψηλά διοικητικά αξιώματα (Υπ/ντής των Γαλλικών Σιδηροδρόμων γραμμής Κων/νούπολης - Αδριανούπολης). Η παιδεία άρχισε να οργανώνεται από το 1871 (Ελληνικό Σχολείο - Παρθεναγωγείο). Η Σίλλη είχε, κυρίως στην πλευρά του νοτιοδυτικού ορεινού όγκου που διασχίζει μικρό ποταμάκι, 60 υπόσκαφες εκκλησίες και λαξευμένα στους βράχους εκκλησάκια. Η μεγάλη Εκκλησία που μέχρι σήμερα σώζεται είναι του Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Γι' αυτήν την εκκλησία η παράδοση αναφέρει ότι κτίστηκε το 327 μ.Χ. από την Αγία Ελένη. Η Εκκλησία αυτή ανακαινίστηκε το 1823 και το 1886. Μια άλλη Εκκλησία που σώζεται και που βρίσκεται σε περίβλεπτη θέση στο βορειοδυτικό τμήμα του χωριού, απέναντι - βορειοδ. της μεγάλης Εκκλησίας είναι προφανώς ο Ναός της Παναγίας. Ο Ναός της Σίλλης έχει ακανόνιστο τρούλλο με κυλινδρικό τύμπανο που στηρίζεται πάνω σε 4 πεσσούς μεγάλων διαστάσεων, επιμήκους ορθογωνικής διατομής, όπως γράφει ο Γ. Δημητροκάλλης "οι σταυροειδείς εγγεγραμμένοι ναοί της Μ. Ασίας, που θυμίζουν τους επιμήκεις πεσσούς ή τους τοίχους των αρχαϊκών εγγεγραμμένων της βασιλικής Ελλάδος (Επισκοπή Κάστρου Σκύρου, Άγιος Μάμας Ποταμιάς Νάξου). Η μεσαία αψίδα του Ιερού έχει εξαιρετικά μεγάλο βάθος και καταλαμβάνει όλο το πλάτος της ανατολικής κεραίας, στοιχείο αναμφισβήτητης αρχαϊκότητας (Γ. Δημητροκάλλη: οι σταυροειδείς Ναοί της Μ. Ασίας, 1978, σελ. 55-66). Ο κ. Χριστοφορίδης Μιχ., συνταξιούχος Γεωπόνος, μας πληροφόρησε, ότι η Αγία Ελένη αφιέρωσε στο Ναό αυτό, που πιθανώς παλαιότερα να ήταν Βασιλική, δύο (2) χρυσοποίκιλτες κεντημένες για την ωραία πύλη κουρτίνες, οι οποίες σήμερα βρίσκονται στο Μουσείο Μπενάκη. (Φωτογραφίες και κείμενο Δημ. Αθανασιάδη, φιλολ. Θεσ/νίκη 28-3-2002.)

Το Μπαλουκλί του παπα-Σωφρόνιου (Τάκη Σαλκιτζόγλου)

Ιδού και μία άλλη μεταφραστική προσπάθεια του Συλλαίου ιερωμένου
Σωφρονίου. Στα 1835 μετέφρασε στα καραμανλίδικα το βιβλίο « Συνοπτική
περιγραφή της Ζωοδόχου Πηγής » . Τίτλος του ο εξής :

Χαλέ Μετινεή Κωνσταντινιετέ Μπουλουνούρ Ολάν
Ζωοδόχος Πηγή
1835 – Κούτσεριφ Πασμαχανεσιντέ – αωλε΄

Η Ζωοδόχος Πηγή είναι το γνωστό Μπαλουκλί της Κωνσταντινούπολης,
όπου εδρεύει μοναστήρι, ηγούμενος του οποίου διετέλεσε ο Συλλαίος
ιερομόναχος Σωφρόνιος Χατζηασλάνογλου από το 1835 μέχρι το 1840. Την
καταγωγή του από τη Σύλλη μαρτυρεί μια ακροστιχίδα, την οποία συνήθιζε
να παραθέτει στο τέλος κάθε πονήματός του. Στην ακροστιχίδα αυτή
αναγράφεται :

Ικόνιο επαρχηασηντά Σίλελη Παπα Σωφρόνιο τερτζουμά εττή.
(δηλαδή : μεταφράστηκε από τον παπα-Σωφρόνιο
από τη Σύλλη, επαρχίας Ικονίου ).

Το βιβλίο που μετέφερε στα καραμανλίδικα ο Συλλαίος ιερωμένος
πραγματευόταν την ιστορία και την περιγραφή της περίφημης μονής του
Μπαλουκλί, όπως την είχε εκδόσει ο Κωνσταντίνος Ροδές που διατηρούσε
τυπογραφείο στο Νιχώρι του Βοσπόρου. Πρέπει να είχε κάποια επιτυχία, αφού
επανεξεδόθη και το επόμενο έτος 1836.

Οι μεταφραστικές αυτές προσπάθειες του συμπατριώτη μας παπα-
Σωφρόνιου του προσδίδουν δικαίως τον χαρακτηρισμό του λογίου.

                                                                          Τάκης Σαλκιτζόγλου

[Article by Takis Salkitzoglou about the translation of Konstantinos Rodes' "Monastery of Zoodohos Pigi" (Balukli) by Sillean priest Sophronios Hatziaslanoglou into Karamanlidika (1835).]

"Συλλαιοι συγγραφείς καραμανλίδικων βιβλίων" (Τάκη Α. Σαλκιτζόγλου)

          

ΤΑΚΗ  Α.  ΣΑΛΚΙΤΖΟΓΛΟΥ

                      Συλλαίοι  συγγραφείς  καραμανλίδικων  βιβλίων

Στη Σύλλη  τα τουρκικά ήταν άγνωστα  μέχρι την  εποχή που αρκετά μεγάλος αριθμός Τούρκων εγκαταστάθηκαν εκεί τον 19^ο αιώνα, οπότε όχι μόνο η χρήση των ελληνικών άρχισε να υπονομεύεται, αλλά και κατέστη αναγκαία η εκμάθηση της τουρκικής. [1]  Οι Συλλαίοι έπρεπε να επικοινωνούν με το σύνοικο στοιχείο, τους εκπροσώπους των αρχών  αλλά και   να  συνεννοούνται  με τους  Τούρκους όχι μόνο  της περιφερείας του Ικονίου, αλλά και όλης της Μικράς Ασίας, με τους οποίους είχαν  εμπορικές δοσοληψίες. Επειδή δε τα ιδιόλεκτα ελληνικά τους δεν συμβάδιζαν εύκολα με τα  ελληνικά  εκείνης της εποχής, που άλλωστε ήταν καθαρευουσιάνικα  συχνά μάλιστα και αρχαΐζοντα,  αναγκάστηκαν να  καταφεύγουν στην ανάγνωση  καραμανλίδικων βιβλίων.

          Σε προηγούμενο σημείωμά μας είχαμε γράψει για τον εφημέριο της Σύλλης  παπα - Σωφρόνιο, ο οποίος, προς χάριν βεβαίως  και των συμπατριωτών του,  κάθισε και μετέφρασε στα καραμανλίδικα ( δηλ. σε τούρκικη γλώσσα αλλά γραμμένο με το  ελληνικό αλφάβητο ) το  ελληνικό  μεσαιωνικό θρησκευτικό δράμα « Η Θυσία του Αβραάμ ».  Το  πόνημά του αυτό είναι πολύ σημαντικό, γιατί στα 1836  ο ιερέας αυτός από τη Σύλλη  μετέγραψε ( και μάλιστα  έμμετρο ) για τους ελληνορθόδοξους αλλά τουρκόφωνους  της καθ’ ημάς Ανατολής  ένα λαμπρό δείγμα της  μεσαιωνικής ελληνικής λογοτεχνίας .

          Σήμερα  παρουσιάζουμε και  άλλο  σύγγραμμα του ίδιου εφημέριου της Σύλλης.  Πρόκειται για  το πόνημα :

                         

                            Σωφρονίου ιερέως εκ  Σύλλης

                           Ταρίφ  βε  ουσούλ τουττζαρληκ

                              Κωνσταντινούπολις  1836

                (δηλ. Διδασκαλία και μέθοδος εμπορική ).

Πιθανόν να υπάρχουν και άλλα συγγραφικά πονήματα του  παπα-Σωφρονίου, ο οποίος είναι φανερό  ότι  στόχευε στην πνευματική αναγέννηση των συμπατριωτών μας της Ανατολής,  αλλά παράλληλα και στον  εξοπλισμό τους με γνώσεις  απαραίτητες για την άσκηση των εμπορικών τους δραστηριοτήτων. Το βιβλίο  αυτό θα ήταν  πολύτιμο για τους συμπατριώτες του, που διέπρεπαν ως έμποροι σε όλη τη Μικρά Ασία  και με τα εμβάσματα στις οικογένειές του συνετέλεσαν στην οικονομική ανάπτυξη της Σύλλης.

Η  Σύλλη  όμως γέννησε  και  άλλους  συγγραφείς-μεταφραστές της καραμανλίδικης φιλολογίας. Παρουσιάζουμε σήμερα τον Πρόδρομο  Αμφιλοχίου  Πολάτογλου, του οποίου ένα  θρησκευτικό  βιβλίο (συλλογή προσευχών)  τυπώθηκε  στα 1910  στον Γαλατά της   Κωνσταντινούπολης  με  τον  τίτλο :

Προσευχαί  υπό Προδρόμου Αμφιλοχίου (Πολάτογλου)

                      εξ Ικονίου ( Σίλλης)

                          ΓΕΝΙ  ΤΑΛΙΠΙ

                                 ΒΕ

                  ΣΕΒΔΑΛΗ  ΔΕΣΤΑΝΗ

        Ταπ  Εδιδζισί Σιρκετί Νασριέ Ιδαρεσί

                         Δερσαάδετδε

           Δ. Θωμαϊδης  Ματπαλσηνδά

      Γαλατά  Περσιμπέ, Παζάρηνδα n.39

                             1910

Ο  συγγραφέας του βιβλίου αυτού ( ή συλλέκτης απλώς των προσευχών)  πρέπει να  εγκαταστάθηκε στην Κύπρο, αφού οικογένεια Πολάτογλου υπάρχει μέχρι σήμερα στην Κύπρο. Αυτό το συμπεραίνουμε  επειδή η  εφημερίδα ΚΥΠΡΟΣ  της 27^ης  Μαρτίου  1936  δημοσιεύει  ανακοίνωση της εκδόσεως αυτής. ( Πάντως  οποιοσδήποτε  αναγνώστης μας  γνωρίζει  μέλη της οικογενείας αυτής ή έχει υπ’ όψιν του την προκείμενη καραμανλίδικη έκδοση μπορεί να επικοινωνήσει με την ιστοσελίδα μας αυτή και να παράσχει σχετικές πρόσθετες  πληροφορίες ).

                                            Τάκης  Α.  Σαλκιτζόγλου

---

[1] Βλ. Βρυώνης Σπ. Η παρακμή του μεσαιωνικού ελληνισμού στη Μικρά Ασία…ΜΙΕΤ, 1996, σελ. 404, όπου και παραπομπές στον Dawkins  και στον Δανό περιηγητή  C. Niebuhr.

[Article by Takis Salkitzoglou about Sillean authors of books written in Karamanlidika (Turkish in Greek script), namely Sophronios Hatziaslanoglou and Prodromos Polatoglou.]

"Μικρασία Πατρίδα μου" & "Ραδιο-παραμυθία"

Ραδιοφωνικές συνεντεύξεις των Γιώργου Μπαλόγλου (11-12-2017), τέως αντιπροέδρου της Ένωσης Συλλαίων και διαχειριστού του παρόντος ιστολογίου, και της Νέλλης Μελίδου-Κεφαλά (18-12-2017), επίτιμης διευθύντριας του Λαογραφικού και Εθνολογικού Μουσείου Μακεδονίας-Θράκης και συγγραφέως του βιβλίου "Πρόσφυγες από τη Σίλλη Ικονίου -- Η προσαρμογή ενός πληθυσμού εμπόρων στην Ελλάδα", στην εκπομπή των Κώστα Αβανίδη και Δέσποινας Χίντζογλου-Αμασλίδου "Μικρασία Πατρίδα μου" (Εθελοντικό Δημοτικό Ραδιόφωνο Θεσσαλονίκης, FM 100.6). Επίσης ραδιοφωνική συνέντευξη της Νέλλης Μελίδου-Κεφαλά (1-12-2017) στην εκπομπή της Σοφίας Χατζή "Ραδιο-παραμυθία" (Πειραϊκή Εκκλησία, FM 91.2).

[Radio interviews about Sille by Nellie Melidou-Kefala (1-12-2017, 18-12-2017) and George Baloglou (11-12-2017).]

"Ο Σιλλελής παπα-Σωφρόνιος και η Θυσία του Αβραάμ" (Τάκη Σαλκιτζόγλου)

           Ο  Σιλλελής παπα-Σωφρόνιος και η Θυσία του Αβραάμ  

Οι  Συλλαίοι μιλούσαν βέβαια το ελληνικό γλωσσικό ιδίωμα, που τους χαρακτήριζε και τους διέκρινε από τους άλλους ελληνόφωνους  ομοεθνείς της Μικράς Ασίας,  παράλληλα όμως μιλούσαν και τούρκικα, απολύτως αναγκαία για τις επαφές τους με τους  σύνοικους μουσουλμάνους και τους εκπρόσωπους της οθωμανικής διοίκησης. Όπως και όλοι οι ελληνορθόδοξοι της Μικράς Ασίας χρησιμοποιούσαν κι’ αυτοί τα γνωστά  καραμανλίδικα για να γράψουν τα τούρκικα, δηλαδή με τα ψηφία του  ελληνικού αλφαβήτου  αποτύπωναν τις τούρκικες λέξεις.  Τα καραμανλίδικα δηλαδή δεν είναι μια άλλη γλώσσα αλλά είναι τα τούρκικα γραμμένα με  τα ψηφία του ελληνικού αλφαβήτου. Από το δίπολο δηλαδή  της ελληνικής γλώσσας ( προφορικός λόγος -  γραπτός λόγος ) διατήρησαν έτσι οι μικρασιάτες τον ένα πόλο, τον γραπτό, έστω και στα λεγόμενα  καραμανλίδικα.

Και επειδή βέβαια πλην των εκκλησιαστικών βιβλίων δεν υπήρχε επί τόσους αιώνες άλλος έντυπος γραπτός λόγος στα ελληνικά, ούτε εφημερίδες ούτε άλλες εκδόσεις, οι τουρκόφωνοι Έλληνες γνώρισαν την ελληνική και την ευρωπαϊκή πολιτιστική ζωή μόνο μέσα από τα καραμανλίδικα. Σ’ αυτά κατέφευγαν οι συγγραφείς και οι εκδότες για να γνωρίσουν στους ελληνορθόδοξους της Ανατολής βιβλία από τη λαϊκή κυρίως λογοτεχνική παραγωγή της Ελλάδας  ή της Ευρώπης.

          Σ’ αυτές τις εκδόσεις περιλαμβάνεται και μία αξιοσημείωτη μετάφραση του γνωστού κρητικού ποιητικού έργου  Η Θυσία του Αβραάμ, που είναι  ένα σπουδαίο έμμετρο θρησκευτικό δράμα του τέλους του 16^ου αιώνα. Ο ποιητής αυτού του δράματος δεν αναφέρεται πουθενά, βασίμως όμως υποστηρίζεται ότι πρέπει να είναι ο Βιτσέντσος  Κορνάρος, ο δημιουργός του Ερωτόκριτου. Είναι γραμμένο σε 1148 ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους στίχους, στην κρητική διάλεκτο της εποχής με γλώσσα αποκαθαρμένη από αρχαϊσμούς και ξενικές επιρροές, με έντονο το δραματικό στοιχείο  και με ανάγλυφους ανθρώπινους χαρακτήρες, πράγμα που αποδεικνύει ότι είναι δημιούργημα άξιου δραματουργού, όπως ήταν άλλωστε  ο ποιητής του Ερωτόκριτου.

          Το εξαίρετο αυτό έργο της ελληνικής λογοτεχνίας αποφάσισε να το μεταφράσει σε τούρκικη γλώσσα αλλά γραμμένο στα καραμανλίδικα ένας ιερωμένος από τη Σύλλη, ο παπα- Σωφρόνιος. Το έκανε προφανώς για  να κάνει γνωστό ένα αριστούργημα της ελληνικής λογοτεχνίας στους τουρκόφωνους Έλληνες της Ανατολής, αλλά και επειδή υπέφωσκε μέσα του μια ποιητική τάση, αφού δεν μετέφρασε απλώς το έργο αυτό αλλά το απέδωσε σε 1186 στίχους. Πρόκειται δηλαδή για έμμετρη απόδοση του κρητικού ποιητικού δράματος, προσπάθεια κοπιώδης, που απαιτεί όχι μόνο οίστρο αλλά και  πολύχρονη εργασία.

                 Ο τίτλος αυτής της έκδοσηςτου έτους 1836 είναι :

                       ΧΑΖΡΕΤΙ  ΑΒΡΑΑΜΗΝ  ΖΙΑΔΕ

          ΤΖΟΚ ΤΖΑΝΑ ΜΕΝΦΑΑΤΛΗ ΚΟΥΡΠΑΝ ΧΕΚΙΑΓΕΣΗ 

                                     ΑΣΙΤΑΝΕΔΕ

               Ιγνατιάδησλερην, Πασμά χανεσινδε

                                  1836

Το όνομα του ποιητικού μεταφραστή αναγράφεται σε ακροστιχίδα στο τέλος του βιβλίου :

 Σιλελί  παπα-Σωφρόνιος,

      ( δηλαδή παπα-Σωφρόνιος από τη Σύλλη ).

          Ιδού πως αποδίδει ο Συλλαίος συμπατριώτης μας τους πρώτους στίχους του κρητικού δράματος :

          Ουγιάν για Αβραάμ, ουγιανήπ αγιαγά καλκασήν

          σανά γκιοϊδέν εμιρ κετηρδήμ εσιδούπ πακασήν

          Ουγιάν για Αλλαχήν σαδήκ, βε χας κουλόν ογλάν

          ζίρα καηγησήζ ογιουμανήν βακτή δεήλ ουγιάν.

Έτσι  μεταφράζει, με δεκαπεντασύλλαβο μέτρο  πάντοτε, τους τέσσερις πρώτους στίχους της Θυσίας του Αβραάμ, όπου ο Άγγελος εξ Ουρανού φθέγγεται :

        Ξύπν’ Αβραάμ, ξύπν’Αβραάμ, γείρου κι’ απάνω στάσου,

        μαντάτο απ’ τους ουρανούς  σου φέρνου κι αφουκράσου.

       Ξύπνησε δούλε του Θεού, ίσε και μπιστεμένε

       και να κοιμάσαι αμέριμνα εδά καιρός δεν έναι. 

Ο παπα-Σωφρόνιος είχε το επώνυμο Χατζηασλάνογλου  και είχε μεταφράσει και άλλα βιβλία στα καραμανλίδικα. Μπορούμε λοιπόν να τον κατατάξουμε στους διαφωτιστές της ελληνικής μικρασιάτικης Ανατολής του 19^ου αιώνα, που βοήθησαν στην πνευματική αναγέννηση του ελληνορθόδοξου πληθυσμού της.

                                                            ΤΑΚΗΣ  Α.  ΣΑΛΚΙΤΖΟΓΛΟΥ

[Article by Takis Salkitzoglou about the 1836 translation of "Avraam's Sacrifice" into Karamanlidika (Turkish in Greek script) by the Sillean priest Sophronios Hatziaslanoglou.]